Haalbaar beleid

Het Rijk heeft de duidelijke ambitie om de economie van Nederland in 2050 volledig circulair te laten zijn. Rijkswaterstaat wil sneller. Vanaf 2030 wil zij volledig klimaatneutraal en circulair werken.

Door de lange doorlooptijd van projecten, betekent dit dat nu de contracten worden opgesteld van projecten die in 2030 tot uitvoering komen. De vraag is of iedereen dat beseft. Vanuit de markt is het onvoldoende zichtbaar dat overheden actief bezig zijn om de ambities van 2030 concreet te halen. Het vraagt namelijk een lange doorlooptijd om van beleid tot praktische uitvoering te komen. Nu dienen het beleid en de plannen opgesteld en vastgesteld te zijn om de 2030 ambitie te kunnen halen.

Bij het toepassen van een hogere kwaliteit dan standaard hebben we te maken met de zogenaamde ‘Wet van verlies van ambitie’. Hierdoor komen we zonder extra inzet op het beleid uit op de reguliere werkwijze en niet op de hogere standaard.

Show image fullscreen

Om de ambitie te realiseren is het van belang om in elke processtap te toetsen of deze ambitie voldoende wordt ingevuld. Waarbij geadviseerd wordt een directeur verantwoordelijk te maken voor het halen van deze ambitie, zodat naast de reguliere projectmanagement waarden (Tijd, Geld, Kwaliteit) ook Duurzaamheid in de scope wordt meegenomen.

Om een duurzame innovatie te realiseren moet dit gedurende alle projectfasen mogelijk gemaakt worden. Dit betekent dat er in de planologische procedures ruimte gecreëerd moet worden om af te wijken van de reguliere oplossingen.

Bij Circulaire viaducten is het bijvoorbeeld van belang dat er ruimte is om een hogere constructiehoogte van het brugdek toe te passen dan regulier. Dit komt doordat nieuwe constructies een bepaalde slankheid hebben (verhouding constructiehoogte en overspanning) en deze slankheid vermindert als de liggers ingekort moeten worden. In de planfase zou ervoor gezorgd moeten worden dat het maatregelvlak kunstwerken de ruimte biedt om kunstwerken hoger, langer, breder of met een aangepaste kruisingshoek aan te kunnen leggen. Als ontworpen wordt met beschikbare materialen kan dit tot andere ontwerpen leiden dan bij een ontwerp met nieuwbouw. Hierdoor zijn soms ook extra kansen te realiseren. Hiervoor kan in de planprocedure ruimte worden gemaakt in de hoogteligging van de assen, met de bijbehorende effecten (geluid, stikstof). Ruimte kan worden geboden in het ruimtebeslag en het oppervlak van het maatregelvlak kunstwerken. De duurzaamheidsambitie moet ook vastgelegd worden in de projectopdracht, inclusief het bijbehorende budget en risicoreservering wat betreft tijd en geld.

Tijdens de ontwerpfase dient naast het referentieontwerp van de opdrachtgever, ook nagedacht te worden om ‘ruimte’ te creëren voor alternatieven en om te onderzoeken of de duurzaamheidsambitie ook te realiseren is of dat hiervoor al maatregelen moeten worden genomen. Bijvoorbeeld het vroegtijdig aanvragen van een elektriciteitsaansluiting om laden van elektrisch materieel mogelijk te maken. En in ons geval: zicht op beschikbaarheid/matchmaking van herbruikbare liggers als deze in een nieuw project toegepast kunnen worden.

Er zijn allerlei ontwikkelingen om de ambitie te gaan halen. Voor de circulaire viaducten, met name het transitiepad kunstwerken binnen Rijkswaterstaat. De volgende stap is het ook daadwerkelijk uitvoeren. Onze pilot heeft veel belemmeringen overwonnen, waarbij aangetoond is dat hergebruik mogelijk is. De volgende stap is het ook daadwerkelijk grootschalig mogelijk maken. Implementatie van innovatieve oplossingen vraagt aandacht, waarbij de directie rugdekking dient te verzorgen aan de mensen die deze innovatieve oplossingen gaan toepassen. Momenteel is er in het management een tussenlaag die stuurt op de traditionele projectbeheersingsaspecten, waardoor de hogere ambitie niet doorvertaald wordt naar projecten. Waarschijnlijk is dit omdat de kosten en het risicoprofiel bij innovaties hoger zijn. Het contractmanagement wil ook zoveel mogelijk contractwijzigingen voorkomen. Terwijl de technisch adviseurs van verschillende projecten graag duurzamere projecten willen realiseren. Als hergebruik een economischere oplossing zou zijn dan was dit waarschijnlijk al vaker toegepast. Doordat hergebruik meerwaarde biedt, dient deze waarde ook goed in de projecten vertaald te worden. Eventueel kan in contracten voorgeschreven worden dat bepaalde elementen hergebruikt moeten worden, waarbij eventueel de bijbehorende extra kosten geaccepteerd worden in kader van de duurzaamheidsambitie en in de projectkosten deze worden meegenomen.

Diverse ontwikkelingen op gebied van circulaire viaducten zijn:

1. Transitiepad kunstwerken ^[1], ^[2], als onderdeel van klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten (KCI).

2. Deze SBIR Circulaire viaducten ^[3].

3. Kantelpuntsessie hergebruik A9 BaHo liggers d.d. 5 juli 2022 ^[4], ^[5].

4. Nationaal groeifonds, Beton Reïnvented, (niet toegewezen) ^[6].

5. Betoninnovatieloket ^[7].

6. Manifest Terschelling ^[8].

• 1 Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, „Transitiepad Kunstwerken,” 2023. [Online].
• 2 Copper8 en Witteveen+Bos, „Advies strategie hergebruik Rijkswaterstaat,” Rijkswaterstaat (WVL), 2023.
• 3 Rijkswaterstaat, „www.circulaireviaducten.nl,” [Online]. Available: www.circulaireviaducten.nl.
• 4 TNO, „Hoe kunnen we met elkaar zorgen voor hergebruik van liggers van de A9 BaHo, uitwerking van de RWS kantelpuntsessie A9 BaHo,” 5 juli 2022.
• 5 Ir. Driek Nuijens, Ir. Kees Quartel, „Hergebruik liggers A9,” Cement, december 2022.
• 6 Betonakkoord, „Samenvatting beton reinvented,” 17 febr 2023.
• 7 CROW kennisplatform, „Betoninnovatieloket,” 2023. [Online].
• 8 Deelnemers Infra5daagse, „Brief aan de kinderen van de wereld,” 20 mei 2022.